معرفی روستای خانیک گناباد (بخش دوم)

ادامه از قبل

جغرافیایی

خانیک در میان رشته کوه هایی قرار گرفته که از جنوب شرقی تا شمال شرقی و در ادامه از شمال غربی تا جنوب غربی روستا کشیده شده اند. در پس آنها نیز کوه های دیگری در گستره طولانی وجود دارد که هر کدامشان را نامی است که پیشینیانمان به آنها داده اند: کوه قسماوا، کوه حصار، کوه حَصَرُکْ، کوه شکری و... هر کوهی به داشتن گیاه یا داروی خاصی شهرت دارد. از شرق به خضری و دشت بیاض، از شمال به سرایان، از غرب به جاده فردوس و از شمال نیز به گناباد منتهی می گردد. روستای دیسفان در سه کیلومتری خانیک قرار دارد. حدود سی کاریز و قنات در خانیک وجود دارد که برخی از آنها بدلیل خشکسالی خشکیده یا کم آب شده اند اما هر سال اول بهار که می شود، آب آنها نیز تا حدودی دوباره جریان می یابد.

 

تاریخی:

مزار امامزاده سلطان محمود جوانمرد خانیک (از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام) در یک کیلومتری روستای خانیک و در کنار رودخانه واقع گردیده است. با نگاهی به مقبره های امامزاده های دیگر، می توان به یک نقطه مشترک بین همه آنها پی برد و آن این است که زندگی در کنار رودخانه یعنی در مجاورت جریان آب همواره بعنوان یک اولویت مطرح بوده است. موقعیت مکانی امامزاده سلطان احمد جوانمرد (ع) دیسفان، سلطان محمد عابد (ع) کاخک، کریمو و امامزاده صالح(ع) و.... موید این سخن می باشد. مقبره سلطان محمود جوانمرد (ع) تا سال 1365 به همان سبک قدیمی و توسعه نیافته  بود. طرح نوسازی و توسعه آن در سال 1365 توسط مرحوم حجت الاسلام حاج حسینعلی یزدان طلب (حاج آقا یزدانی) مطرح گردید.

بنای پیشین آن که از خشت پخته و گل بود تخریب گردید، و بنای جدیدی با نگاه مهندسی تری ایجاد شد. مردم خانیک بخصوص خانیکیهای مقیم تهران و مشهد در این امر معنوی و مهم نقش حیاتی داشتند. ضریح جدیدی بجای ضریح قبلی آن که از چوب بود، نصب گردید و گنبد آن نیز تغییر کرد. دیوار بلند و نسبتا طولانی که در کنار رودخانه کشیده شده است نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش خاک، امنیت بیشتر زائرین و توسعه فضای اطراف امامزاده ایفا می کند. مرحوم حاج آقا یزدانی همیشه در مجالس مختلف بویژه در تاسوعای حسینی که هر سال که در جوار این امامزاده شریف برگزار می شد و هنوز هم برگزار می شود؛ مردم را به کمک های مالی و کاری دعوت می نمود و از برکت حضور ایشان؛ روستای خانیک ما از هر لحاظ شاهد تغییرات محسوسی بود.  این امامزاده از قدیم مورد توجه همه بوده و مردم از دیرباز به این امامزاده اعتقاد قلبی دارند و برای برآورده شدن نذرها و حاجاتشان به کنار آن می روند. معتقدند امامزاده حاجت دهی است و لذا ضمن برپایی مراسم روضه خوانی بویژه در روزهای پنج شنبه و جمعه اقدام به پختن و توزیع آش یا هر نوع نذری دیگر می کنند. در حال حاضر یک نفر بعنوان خادم از ساعت 8 صبح تا ساعت 15 در این مکان معنوی حضور دارد.

مردم شناسی:

خانیک مردمانش شیعه دوازده امامی اند که به دین و آیین خود بسیار پایبندند. در مواقع ضروری و بنا به اقتضای زمان و مصالح عمومی، همیشه در برنامه های مختلف داخلی و بیرونی از همه پیشقدم تر بوده اند. از شروع انقلاب تاکنون 22 شهید گرانقدر را تقدیم ارزشها و آرمان های انقلاب کرده اند که یکی از آنها شهید مدافع حرم است. در نیم قرن گذشته روستای خانیک تعداد بیست روحانی و بزرگ خود را که در کسوت روحانیت بوده اند از دست داده است که در بین آنها عالم فاضل مرحوم شیخ محمدحسن صدرایی که زمانی هم مکتب زنده یاد استاد محمدتقی جعفری بوده است، وجود دارد. درحال حاضر روستا روحانی مقیم روستا حجت الاسلام رحمتی است اما قبل از ایشان به دلیل نبود روحانی، مردم برای برگزاری مراسم و آیین های مذهبی خود از روحانیون روستاها و شهرهای مجاور کمک می گرفتند یا یک روحانی را از اطراف به خانیک می آوردند و او و خانواده اش در روستا مقیم می شد، مثل حجت الاسلام رضوانی. این در حالی است که نسل جدید خانیکیها بحمدالله علاقه خوبی از خود به بحث حوزه و طلبگی نشان داده؛ بطوری که در سالهای اخیر، بیش از ده نفر از نوجوانان روستا وارد حوزه شده اند که همگی در مقاطع تحصیلی مختلف مشغول فراگیری دروس حوزوی می باشند.

 در گذشته عده کمی از ساکنان روستا زندگی ییلاقی داشتند و همه ساله بهار که فرا می رسید با احشام و چارپایان خود به کلاته ها و مزارعشان که پشت کوه ها و در فاصله نه چندان دور می رفتند و تا زمانی که هوا سرد می شد در آنجا ماندگار می ماندند و به کشاورزی شان می رسیدند. در حال حاضر جمعیت روستا در زمستان حدود 50 نفر بیشتر نیست اما از از ابتدای فصل بهار و با بازگشت برخی ساکنین از شهرها، رفته رفته بر این تعداد افزوده می شود. در ایام و اعیاد مهم مثل عید نوروز و برات، جمعیت روستا به بالغ بر 1000 نفر می رسد. می توان گفت بیش از 85 درصد مردم خانیک در شهرهای، مشهد، گناباد، نیشابور، پاکدشت و به خصوص تهران زندگی می کنند و پانزده درصد باقیمانده در واقع همان ساکنان قدیمی روستا هستند که شاید عددشان از این هم کمتر باشد.

کشاورزی

کشاورزی روستای خانیک مثل کشاورزی خیلی از مناطق دیگر کشور تحث تاثیر عدم بارندگی کافی و خشکسالی است. تا حدود 35سال قبل که آب و آبادی زیاد بود، همه جور محصولات سردرختی و پادرختی در خانیک وجود داشت. انواع درختان آلو، زردآلو، شفتالو(هلو)، گلابی، امرود، انواع سیب درختی، همه رقم انگور، گردو، بادام، سنجد، زالزالک (گوهچ)، انواع توت، انار و غیره در سالهای پرآبی در خانیک به وفور یافت می شد. در حال حاضر برخی سردرختی ها مثل سیب به کلی از بین رفته و بقیه نیز با خشکسالی دست و پنجه نرم می کنند. محصولات زمینی شامل نخود، لوبیا، عدس، هویج، زردک، شلغم، چغندر، بادمجان، گندم، ارزن، جو، گاورس، پیاز، سیب زمینی، گوجه فرنگی، ذرت، خیار، خربزه، هندوانه، کدو، جارو، گل آفتاب گردان، شبدر، یونجه و علوفه های دیگر نیز در روستای ما در حد مصرف و گاهی فراتر از مصرف خانواده ها و دامها کشت می شد. کشت دیم هم می شد اما در حال حاضر به دلیل کمبود منابع آبی و انسانی، کشاورزی روستا رونقی ندارد. زعفران از گذشته بعنوان یک محصول مهم در اقتصاد خانیکیها مطرح بوده. نرخ تولید این محصول نیز بدلیل عدم رسیدگی و کشت نشدن زعفران و همچنین لانه کردن موش ها در زمین ها و خورده شدن پیازهای زعفران توسط این جوندگان موذی در مقایسه با گذشته دچار کاهش بسیار چشمگیری شده است.

دامداری

تعداد دامداران روستای خانیک نسبت به گذشته دچار کاهش محسوسی شده است. می توان گفت تقریبا دامی در روستا وجود ندارد. اغلب دامداران که پدران و پدربزرگ های ما بودند و زمانی هر کدامشان چند گوسفند در خانه داشتند، اکنون دیگر در بین ما نیستند. در گذشته هر خانواده دست کم یک راس گاو شیرده داشت که لبنیات مورد نیاز آنها را تامین می کرد. صدای گاو از همه خانه ها به گوش می رسید. تخلیه خانه گاو از پهن انباشت شده و انتقال آنها به مزارع و باغات با روشهای سنتی از مهمترین دغدغه مردم روستا بود. بعضی خانواده ها در کنار گاوی که داشتند، گوسفندداری هم می کردند به تعداد کم یا زیاد. گوشت، شیر، ماست و کره در هر خانه ای وجود داشت. دوره گردها و مالخرها همیشه در کوچه های خانیک پرسه می زدند و سراغ گاو و گوساله و گوسفندهای مردم را می گرفتند. می توان گفت مالخرها بطور متوسط هر روز یک بار نیسان از گاو و گوسفندان ده ما را می خریدند و با خود می بردند. هر روز در پایین ده قصاب قصابی می کرد. گاهی چند قصاب در یک روز یکی پس از دیگری قصابی می کردند. در بالای ده هم وضع به همین شکل بود. بعضی ها در خانه قصابی می کردند.  خانیک گله بسیار بزرگی داشت که دو سگ در کنار چوپان از آنها مراقبت می کرد. در حال حاضر اگر همه خانیک را هم بگردید شاید دو خانواده را نتوانید پیدا کنید که گاو در خانه داشته باشند و کار به جایی رسیده که مردم خانیک که زمانی صادرکننده بوده اند، اکنون ناچارند ابتدایی ترین نیازهای لبنی خود را از حسنی و خوشدل و بندار در کاخک تهیه نمایند یعنی همه شده اند مصرف کننده. گوسفنددارها هم دیگر نیستند. مرحوم کربلایی حسن پاکروان تا زمانی که زنده بود، آهنگ گوشنواز زنگوله گوسفندها در روستا شنیده می شد. اسفند 1400 به رحمت خدا رفت و خانیک ما یک شخصیت اسطوره ای خود را از دست داد. قدیم ها در کنار دامداری و بسته به ضرورت موجود، مرغ و خروس، اردک، الاغ و بوقلمون نیز وجود داشت. که الاغ از همه بیشتر بود.

ادامه دارد